Indeks nośności oraz prędkości jest kolejnym obok rozmiaru ważnym parametrem opony. Tak na prawdę indeksy te są powiązane wzajemnie oraz zależne od ciśnienia.
Indeks prędkości i nośności znajdziesz na boku każdej opony zazwyczaj bezpośrednio za rozmiarem. Mają one postać dwucyfrowego numeru powiązanego z oznaczeniem literowym na przykład 69H lub (73W). Dwie cyfry to indeks prędkości natomiast litera to indeks nośności. Nawias również ma znaczenie ale o tym w dalszej części.
Opony nie posiadające homologacji do użytku na drogach publicznych czyli opony torowe lub opony cross mogą nie posiadać oznaczenia indeksu prędkości i nośności.
Indeks nośności (Load indeks czyli w skrócie Li)
Aby rozszyfrować indeks nośności niestety musimy skorzystać z poniższej tabelki.
| indeks | max kg | indeks | max kg | indeks | max kg | indeks | max kg | indeks | max kg |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 20 | 80 | 35 | 121 | 50 | 190 | 65 | 290 | 80 | 450 |
| 21 | 82,5 | 36 | 124 | 51 | 195 | 66 | 300 | 81 | 462 |
| 22 | 85 | 37 | 127 | 52 | 200 | 67 | 307 | 82 | 475 |
| 23 | 87,5 | 38 | 130 | 53 | 206 | 68 | 315 | 83 | 487 |
| 24 | 90 | 39 | 133 | 54 | 212 | 69 | 325 | 84 | 500 |
| 25 | 92,5 | 40 | 140 | 55 | 218 | 70 | 335 | 85 | 515 |
| 26 | 95 | 41 | 145 | 56 | 224 | 71 | 345 | 86 | 530 |
| 27 | 97,5 | 42 | 150 | 57 | 230 | 72 | 355 | 87 | 545 |
| 28 | 100 | 43 | 155 | 58 | 236 | 73 | 365 | 88 | 560 |
| 29 | 103 | 44 | 160 | 59 | 243 | 74 | 375 | 89 | 580 |
| 30 | 106 | 45 | 165 | 60 | 250 | 75 | 387 | ||
| 31 | 109 | 46 | 170 | 61 | 257 | 76 | 400 | ||
| 32 | 112 | 47 | 175 | 62 | 265 | 77 | 412 | ||
| 33 | 115 | 48 | 180 | 63 | 272 | 78 | 425 | ||
| 34 | 118 | 49 | 185 | 64 | 280 | 79 | 437 |
Wiemy już jakiej masie odpowiadają poszczególne wartości liczbowe indeksu nośności, ale co to dokładnie oznacza ?
Indeks nośności określa maksymalne obciążenie opony przy założeniu że jest napompowana do maksymalnego dopuszczalnego dla niej ciśnienia. Informację o maksymalnym ciśnieniu znajdziesz w danych producenta lub na bocznej ścianie opony. Bardzo istotne w użytkowaniu opony jest to że im niższe ciśnienie tym niższe dopuszczalne obciążenie. Z tego względu należy przestrzegać zaleceń producenta motocykla dotyczących ciśnień. Oczywiście niewielki ubytek ciśnienia nie jest tragedią, ale sporo niższe ciśnienie może doprowadzić do uszkodzenia opony, a tego typu uszkodzeń gwarancja nie obejmuje.
Oto przykład wpływu ciśnienia na maksymalne dopuszczalne obciążenie opony Metzeler Tourance 140/80 R 17 69H TL. Indeks nośności 69 oznacza że maksymalne obciążenie wynosi 325 kg przy maksymalnym ciśnieniu, w przypadku tej opony określonym przez producenta na poziomie 2,9 bar.
| Ciśnienie (bar) | Maksymalne obciążenie (kg) | Ciśnienie (bar) | Maksymalne obciążenie (kg) |
|---|---|---|---|
| 1,9 | 204 | 2,5 | 277 |
| 2,0 | 217 | 2,6 | 289 |
| 2,1 | 229 | 2,7 | 301 |
| 2,2 | 241 | 2,8 | 313 |
| 2,3 | 253 | 2,9 | 325 |
| 2,4 | 265 |
Przyjrzyjmy się tym danym w kontekście konkretnego motocykla Honda XRV 750. Zalecane przez producenta ciśnienie wynosi 2,0 bar, co oznacza że maksymalne obciążenie wynosi 217 kg. W przypadku gdy dociążamy motocykl masą powyżej 90 kg producent zaleca ciśnienie 2,5 bar co zwiększa maksymalne obciążenie do 277 kg. Bardzo mało ? Nieprawda. Musisz pamiętać że jest to obciążenie na jedną oś, w tym przypadku tylną. Aby znać całkowite dopuszczalne obciążenie zestawu opon musisz zsumować jego wartość dla przedniej i tylnej opony. W przypadku opon motocyklowych zazwyczaj sporo większa masa przypada na oponę tylną, głównie ze względu na wagę Twoją, pasażera oraz bagażu. Jest to również kwestia rozkładu mas w zależności od typu motocykla.
Dane przedstawione w powyższej tabelce znajdziesz w danych technicznych publikowanych przez większość producentów ale w większości przypadków tak na prawdę nie musisz się nimi przejmować. Przytoczyliśmy je między innymi aby uświadomić Ci jak duży wpływ na nośność opony ma ciśnienie.
Zazwyczaj w zupełności wystarczy jeśli będziesz stosował się do indeksów nośności zalecanych przez producenta Twojego motocykla i nie będziesz przekraczał jego dopuszczalnej ładowności. Oczywiście zawsze możesz zastosować oponę o wyższym indeksie niż zalecany przez producenta.
Tak na prawdę w większości przypadków rozmiar opony motocyklowej determinuje indeks nośności np. opony w rozmiarze 120/70 ZR 17 zawsze mają standardowy indeks nośności 58. Różne indeksy nośności w obrębie jednego rozmiaru występują najczęściej w przypadku opon do skuterów, chopperów, cruiserów i ciężkich turystyków, więc w ich przypadku należy najbardziej uważać aby zastosować oponę z odpowiednim indeksem nośności.
Warto w tym miejscu również wspomnieć o oponach motocyklowych, które w tym samym rozmiarze występują w dwóch wersjach – na przednią i tylną oś. Na przykład popularny w wielu Harleyach rozmiar 130/90-16 na obydwu osiach w wersji na przód występuje z indeksem nośności 67, natomiast na tył 73. Nie jest to jedyna różnica między tymi oponami ale w przypadku podbramkowej sytuacji można założyć tylną oponę na przód (oczywiście odwracając jej kierunek), ale nigdy odwrotnie.
Sprawa się nieco komplikuje w przypadku opon o indeksie prędkości powyżej 210 km/h. Opony motocyklowe z indeksem V (240 km/h lub powyżej) mogą mieć ograniczenie dopuszczalnego obciążenia przy prędkościach powyżej 210 km/h. Informację ta ten temat znajdziesz w danych technicznych producenta. Możesz również poprosić nas o sprawdzenie.
W przypadku opon z indeksem prędkości W (270 km/h lub więcej) maksymalne dopuszczalne obciążenie zawsze dotyczy prędkości nie wyższej niż 240 km/h. Powyżej tej prędkości jego wartość drastycznie spada. Poniżej przykład maksymalnego obciążenia dla opon Metzeler Z8 Interact w zależności od indeksu prędkości.
| Metzeler Roadtec Z8 120/70 ZR 17 | Metzeler Roadtec Z8 180/55 ZR 17 | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Prędkość (km/h) | Maksymalne obciążenie (kg) | Prędkość (km/h) | Maksymalne obciążenie (kg) | ||
| do 240 | 236 | do 240 | 365 | ||
| 250 | 224 | 250 | 347 | ||
| 260 | 201 | 260 | 310 | ||
| 270 | 177 | 270 | 274 | ||
| 280 | 153 | 280 | 237 | ||
| 290 | 130 | 290 | 201 | ||
| 300 | 106 | 300 | 164 | ||
Jak widzisz jazda z pasażerem i bagażami 300 km/h nie jest dobrym pomysłem. Takie prędkości są dopuszczalne w jedynie w przypadku jazdy solo lekkim motocyklem. Oczywiście krótkotrwałe przekroczenie dopuszczalnej prędkości przy danym obciążeniu nie spowoduje nagłej destrukcji opony, ponieważ podane przez producentów parametry z pewnością zakładają pewien margines bezpieczeństwa, ale długotrwała jazda w takich warunkach może spowodować poważne uszkodzenie opony.
Jeśli więc masz szybki motocykl ale nigdy nie przekraczasz 240 km/h możesz się nie przejmować szczegółami, wystarczy że nie będziesz przekraczał dopuszczalnej ładowności motocykla podanej przez producenta i pilnował ciśnienia.
Indeks prędkości (Speed indeks czyli w skrócie Si)
Indeks prędkości jest oznaczeniem literowym określającym maksymalną prędkość jaką można osiągnąć na danej oponie. Aby rozszyfrować symbol należy skorzystać z poniższej tabeli.
| indeks | max km/h | indeks | max km/h | indeks | max km/h | indeks | max km/h |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| J | 100 | N | 140 | S | 180 | W | 270 |
| K | 110 | P | 150 | T | 190 | ||
| L | 120 | Q | 160 | H | 210 | ||
| M | 130 | R | 170 | V | 240 |
Warto zwrócić uwagę na to że litery określające indeks prędkości ułożone są w miarę alfabetycznie. Wyjątkiem jest indeks prędkości H, który znalazł się między indeksem T i V.
Rozwiązaniem zagadki są korzenie historyczne stosowania indeksów prędkości. W latach 50-tych do produkcji seryjnej weszły samochodowe opony radialne, które mogły osiągać wyższe prędkości niż dotychczasowe opony diagonalne. W Europie zaczęto więc stosować indeks prędkości do określania maksymalnej prędkości dla tych opon. Początkowo indeks ten miał tylko trzy wartości.
S – standard tyre czyli opona standardowa do 180 km/h
H – high speed tyre czyli opona o wysokiej prędkości do 210 km/h
V – very high speed tyre czyli opona o bardzo wysokiej prędkości do 240 km/h
Z czasem zaczęto stosować indeks prędkości również w oponach dla wolniejszych pojazdów, pojawiły się również możliwości techniczne produkcji opon o sporo wyższych indeksach prędkości. W obecnej chwili tabela indeksów prędkości składa się z kilkunastu pozycji ale indeks H wciąż znajduje się między indeksem S a V.
W przypadku indeksów prędkości nie wyższych niż H czyli do 210 km/h sprawa jest prosta, nie należy przekraczać prędkości wyższej niż określa to indeks prędkości.
W przypadku opon o indeksie prędkości V (240 km/h) niektóre opony mają maksymalną dopuszczalną prędkość wyższą niż 240 km/h. Takie opony mają indeks prędkości i nośności ujęty w nawias np. (58 V) oraz zazwyczaj przed oznaczeniem konstrukcji opony pojawia się znak V np. 110/90 V 16, 150/70 VB 17 lub 130/60 VR 18. W przypadku opon diagonalnych litera V zastępuje znak -. Niestety informację na temat tego jaka jest dopuszczalna prędkość dla tych opon można znaleźć tylko w danych producenta.
Podobnie jest w przypadku opon o indeksie prędkości W (270 km/h). sytuacja jest podobna z tym że zawsze obok oznaczenia typu konstrukcji opony pojawia się litera Z. Ponieważ indeks prędkości W mogą posiadać jedynie opony radialne są one zawsze oznaczone symbolem ZR np.120/70 ZR 17. Jeśli indeks prędkości i nośności ujęty jest w nawias np. (58W) oznacza to że dopuszczalna prędkość maksymalna dla tej opony jest wyższa niż 270 km/h i często wynosi ponad 300 km/h. Szczegółowe dane znajdziesz w danych technicznych producenta, możesz poprosić nas również o sprawdzenie.
Tak jak wspomnieliśmy omawiając indeks nośności, należy pamiętać że w przypadku opon o indeksie prędkości V (240 km/h) przekroczenie pewnej masy motocykla może skutkować ograniczeniem prędkości do 210 km/h. W przypadku opon o indeksie prędkości W (270 km/h) masa motocykla , załogi i bagaży nie ma znaczenia dopuki nie przekraczasz prędkości 240 km/h. Powyżej tej prędkości, wraz z jej wzrostem dopuszczalne obciążenie drastycznie wzrasta. Można więc powiedzieć że przy pełnym obciążeniu motocykla maksymalna prędkość wynosi tylko 240/km/h.
Różnice w budowie opon motocyklowych o niskich i wysokich indeksach prędkości i nośności
Zarówno wysoki indeks nośności jak i wysoki indeks prędkości wymagają sztywniejszej konstrukcji szkieletu opony czyli osnowy i opasania (jeśli takowe istnieje). W przypadku ciężkich motocykli sztywna konstrukcja zapobiega zbytniemu odkształcaniu opony pod wpływem masy motocykla, natomiast przypadku dużych prędkości zapobiega odkształcaniu opony pod wpływem działającej na nią siły odśrodkowej.
W przypadku opon diagonalnych większą sztywność szkieletu opony osiąga się miedzy innymi poprzez zastosowanie opasania. Opona diagonalna opasana (np. 120/70 B 17) zazwyczaj ma wyższy indeks nośności niż opona diagonalna o takim samym rozmiarze (np. 120/70 – 17).
W przypadku opon motocyklowych o wysokich indeksach prędkości znaczenie ma również tendencja opony do przegrzewania się czyli opory toczenia, rodzaj zastosowanych materiałów oraz konstrukcja opony. Tak jak wspomnieliśmy w innym rozdziale opony radialne ze względu na ich konstrukcję osiągają mają indeksy prędkości. Opony diagonalne mają indeks prędkości nie wyższy niż V (240 km/h).
Na dopuszczalny indeks prędkości ma również wpływ wzór bieżnika opony. Zazwyczaj dotyczy to opon motocyklowych typu enduro / cross. Opona terenowe rzadko osiągają wysokie indeksy prędkości ze względu na ryzyko odrywania się ”kostek”.
Indeks prędkości i nośności opon motocyklowych a przepisy
W Polsce obwiązują przepisy unijne, które zobowiązują Cię do stosowania opon o takim indeksie prędkości i nośności jakie przewiduje producent motocykla. Oczywiście zawsze możesz założyć opony o wyższym indeksie niż zalecany.
Nośność opon motocyklowych jest traktowana w przepisach jako przypadek specjalny i na producencie motocykla spoczywa obowiązek wykazania władzy homologacyjnej, iż zainstalowane opony są stosowne dla warunków pracy pojazdu.
Przepis dotyczący indeksu prędkości brzmi dokładnie tak:
„Każda opona, w którą pojazd jest zwykle wyposażony musi posiadać symbol kategorii prędkości zgodny z maksymalną prędkością konstrukcyjną pojazdu (zgłoszoną przez producenta pojazdu) lub zestawieniem nośności / prędkości.”
W praktyce jest to martwe prawo ponieważ ani policja ani stacje diagnostyczne kompletnie nie zwracają na to uwagi. Można się obawiać rzeczoznawców ubezpieczeniowych w razie wypadku, ale tak na prawdę firma ubezpieczeniowa musiałaby udowodnić że zaniżony indeks prędkości przyczynił się do wypadku. Pewne problemy mogą się również pojawić w przypadku reklamacji opony, producent może jej nie uznać ze względu na niewłaściwie dobraną oponę do motocykla.
Oczywiście nie namawiamy do stosowania opon o indeksie prędkości niższym niż osiągana przez Twój motocykl prędkość maksymalna. Czasami jednak przepisy prowadzą do absurdów. Na przykład Honda XRV 750 RD04 ma określony producenta indeks prędkości S (180 km/h), kolejny model czyli Honda XRV 750 RD07 ma już wyższy indeks prędkości czyli H (210 km/h) mimo że motocykl nie osiąga wyższych prędkości. Wynika to z zastosowania na tylną felgę szerszej opony 140/80-17, która jest produkowana tylko z indeksem prędkości H. W związku z tym aby nie było różnic między przednią a tylną oponą producent zaleca indeks prędkości H również na przednią felgę. Naszym zdaniem w przypadku tego motocykla, dopuki w Polsce przymyka się oko na przepisy, można stosować na przód oponę z indeksem prędkości S (180 km/h) ponieważ nie ma możliwości aby przekroczył tą prędkość.
Decyzja czy trzymać się dokładnie wytycznych producenta czy zaoszczędzić kilkadziesiąt złotych oczywiście należy tylko i wyłącznie do Ciebie.
W przypadku indeksu nośności sugerujemy aby ściśle trzymać się wytycznych producenta motocykla. Zastosowanie opony o dużo niższym indeksie prędkości może skutkować mniejszym przebiegiem lub wręcz uszkodzeniem opony. Jedynym wyjątkiem jest zastosowanie opony o nieco mniejszej szerokości (maksymalnie 1 cm), która zazwyczaj ma trochę niższy indeks prędkości.
Istnieje jedno odstępstwo od przepisów dotyczących indeksu prędkości. Dotyczy opon oznaczonych symbolem M+S. Symbol ten oznacza opony błotno-śniegowe (mud+snow) czyli w przypadku opon samochodowych zazwyczaj opony zimowe. W przypadku terenowych opon motocyklowych jest to pewien sposób na ominięcie przepisów.
O co chodzi ? Zgodnie z przepisami pojazd powinien być wyposażony w opony o takim indeksie prędkości jak przewiduje jego producent. W przypadku opon oznaczonych M+S, indeks prędkości może być niższy ale musi wynosić co najmniej 160 km/h (Q). W przypadku opon terenowych typu kostka często nie ma możliwości osiągnięcia wyższych indeksów prędkości, ale dzięki oznaczeniu M+S można je założyć na motocykl o dużej mocy. Na przykład BMW R 1200 GS wymaga opon o indeksie prędkości V (240 km/h) ale opony terenowe oznaczone M+S mogą mieć nawet indeks prędkości Q (160 km/h). Oczywiście należy pamiętać że w przypadku takich opon nie należy przekraczać ich faktycznej maksymalnej prędkości.
Zgodnie z przepisami jeżeli maksymalna prędkość konstrukcyjna pojazdu jest większa niż prędkość odpowiadająca symbolowi kategorii prędkości opon M+S, wewnątrz pojazdu w widocznym, dobrze widzialnym miejscu musi być umieszczona nalepka ostrzegawcza o maksymalnej prędkości, określająca maksymalną prędkość opon M+S. Szczerze mówiąc w Polsce nikt nie stosuje się do tego wymogu nawet w przypadku samochodów, poza tym nasuwa się pytanie gdzie jest wnętrze motocykla.
