Rozmiar opon motocyklowych

Rozmiar opony motocyklowej jest bardzo ważnym parametrem. Ma dużo większe znaczenie niż w przypadku opon samochodowych z dwóch podstawowych powodów. Po pierwsze czoło opony motocyklowej nie jest płaskie, gdyż ma ona umożliwić składanie się w zakrętach. Po drugie w większości motocykli rozmiar opony przedniej i tylnej jest inny. Zmiana rozmiaru jednej z opon może wpłynąć na zmianę geometrii motocykla.

Jak odczytać rozmiar opony ?

Zaczniemy od najbardziej typowego współcześnie rozmiaru metrycznego na przykład 180/55 ZR 17.

180 – oznacza szerokość opony wyrażoną w milimetrach czyli w tym przypadku 180 mm

W przepisach dotyczących homologacji opon znajdziemy taką definicję:

„szerokość przekroju oznacza odległość liniową między zewnętrznymi krawędziami boków napompowanej opony, z wyjątkiem występów wynikających z oznakowania, elementów dekoracyjnych lub taśm względnie żeber ochronnych”

55 – oznacza wysokość opony wyrażoną w procentach szerokości. W tym przypadku 55 % ze 180 mm wynosi 99 mm.

„wysokość przekroju oznacza odległość równą połowie różnicy między średnicą zewnętrzną opony i nominalną średnicą obręczy10”

„wskaźnik nominalnego przekroju Ra oznacza stukrotność liczby otrzymanej przez podzielenie liczby wyrażającej nominalną wysokość przekroju w milimetrach przez liczbę wyrażającą nominalną szerokość przekroju w milimetrach”

Pamiętaj że wskaźnik ten dotyczy całkowitej wysokości opony motocyklowej od stopki po jej szczyt. W przeciwieństwie do opon samochodowych nie jest to wysokość ściany bocznej opony. W związku z tym opony o tym samym współczynniku wysokości mogą mieć zupełnie inną wysokość ściany bocznej w zależności od kształtu opony. Na przykład opony sportowe będą miały zawsze mniejszą wysokość ściany bocznej niż opony turystyczne.

ZR – dotyczy indeksu prędkości oraz typu konstrukcji opony. Informacje na ten temat znajdziesz w dziale omawiającym indeksy prędkości i nośności oraz typy konstrukcji opon

17 – średnica wewnętrzna opony czyli średnica felgi wyrażoną w calach

„nominalna średnica obręczy i odpowiadająca średnicy obręczy wyrażoną calach”

Jak zapewne zauważyłeś w definicji rozmiaru opony często pojawia się słowo „nominalna”. Tak na prawdę dokładny wymiar trzyma jedynie średnica wewnętrzna opony. Szerokość i wysokość opony zazwyczaj nie odpowiadają dokładnie wartościom określonym w rozmiarze. Normy określające wymiary opon zakładają pewien zakres szerokości i wysokości opony, a więc opona o szerokości 180 może mieć np. szerokość 178 lub 182 mm.

Poza tym szerokość opony zmienia się w zależności od tego na jaką felgę została założona. Na przykład opona Metzeler ME 880 200/55 ZR 17 na feldze o szerokości 6 cali będzie miała szerokość 197 mm, natomiast na feldze 6.5 cala 202 mm.

Jeśli zamierzasz założyć w swoim motocyklu oponę o większym rozmiarze musisz sprawdzić czy większa opona nie będzie ocierała o elementy motocykla czyli o wahacz, błotnik itp. Jeśli po założeniu opona nie koliduje z żadnym z elementów motocykla niestety nie gwarantuje to sukcesu ponieważ opona odkształca się podczas jazdy pod wpływem działania siły odśrodkowej oraz masy motocykla. Warto więc przed zakupem sprawdzić maksymalną szerokość i średnice całkowitą opony. Dane te znajdziesz w danych technicznych producenta lub jeśli nie możesz ich znaleźć poproś nas o ich sprawdzenie. Na przykład opona o szerokości 190 mm z nominalną średnicą całkowitą 622 mm może mieć maksymalną szerokość 203 mm oraz maksymalną średnicę całkowitą 636 mm.

Pozostałe typy rozmiarów opon motocyklowych

Rozmiar calowy np. 3.00 – 19

Rozmiar używany motocyklach starszych lub w motocyklach o mniejszej pojemności. Dotyczy tylko i wyłącznie opon diagonalnych lub diagonalnych opasanych. Rozmiar tego typu nie określa wysokości opony, ale zazwyczaj w zależności od rozmiaru opony wysokość waha się w przedziale 90 – 100 % szerokości opony.

Rozmiar alfanumeryczny np. MH90-21

Amerykański rozmiar stosowany głównie w motocyklach Harley Davidson. Opony tego typu posiadają europejskie metryczne odpowiedniki, które można stosować zamiennie o ile mają wymagany indeks prędkości i nośności.

Opony wyścigowe

Najczęściej posiadają standardowy rozmiar metryczny, ale czasami ich rozmiar jest opisany nietypowo.

1. Szerokość wyrażona w centymetrach a nie w milimetrach

12/60 R 17 – szerokość 12 cm, średnica całkowita 60 cm, średnica felgi 17 cali

2. Drugi parametr nie oznacza wysokości opony ale jej średnicę całkowitą wyrażoną w milimetrach lub centymetrach (średnica całkowita = ~ średnica felgi + (2 x wysokość opony)

180/640 R 17 – szerokość 180 mm, średnica całkowita 640 mm, średnica felgi 17 cali

19/69 R 17 – szerokość 19 mm, średnica całkowita 69 mm, średnica felgi 17 cali

3. Średnica felgi wyrażona w mm

120/75 R 420 – szerokość 120 mm, wysokość 75 % szerokości, średnica felgi 420 mm czyli 16,5 cala

Rozmiar opony motocyklowej a przepisy

W Polsce obecnie przymyka się oko na wiele wymagań technicznych dotyczących motocykli ale należy się spodziewać że z roku na rok ze względu na przynależność do Unii Europejskiej wymagania te będą coraz bardziej respektowane.

Nie znaleźliśmy przepisów, które by bezpośrednio nawiązywały do rozmiaru opony motocyklowej (pomijamy przepisy homologacyjne dotyczące nowych pojazdów czyli opon stosowanych na pierwszy montaż). Mimo to na rozmiar stosowanej opony ma wpływ bardzo wiele przepisów pośrednich.

1. Wpływ rozmiaru opony a konkretnie średnicy całkowitej na wskazania prędkościomierza

„Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 września 2009 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach Załącznik Nr 1
Wykaz czynności kontrolnych oraz metody i kryteria oceny stanu technicznego pojazdu podczas przeprowadzania okresowego badania technicznego pojazdu
9.1.13. Prędkościomierz, drogomierz
2. Rozmiar opon inny niż przewidziany dla danego typu pojazdu.”

Ustawodawca dosyć ogólnie wspomina o zachowaniu rozmiaru opon przewidzianego dla danego pojazdu w kontekście wskazań prędkościomierza. W motocyklach prędkość najczęściej odczytywana jest z przedniego koła za pomocą ślimaka lub w motocyklach z ABS z czujnika ABS. Spotyka się również motocykle sczytujące prędkość z wałka napędowego lub rzadziej z tylnego koła ze ślimaka lub czujnika ABS. Niektóre motocykle nie posiadające ABS posiadają koronkę i czujnik typowe dla ABS służące tylko i wyłącznie do odczytu prędkości. W zależności od tego , z którego koła odczytywana jest prędkość, zmiana jego rozmiaru w sensie średnicy całkowitej może wpłynąć na wskazania licznika.

Załóżmy na przykład że producent motocykla sugeruje rozmiar opony 120/70 ZR 17. Według naszych obliczeń jeśli założymy oponę 120/60 ZR 17 i prędkość odczytywana jest z przedniego koła, prędkościomierz będzie wskazywał 100 km/h przy faktycznej prędkości 96 km/h. Niewielka różnica i nigdy nie spotkaliśmy się z przypadkiem żeby na przeglądzie sprawdzany był rozmiar opon, więc w zasadzie można przy zachowaniu zdrowego rozsądku dobierać opony w niewielkim stopniu odbiegające od zalecanej wysokości.

2. Rozmiar opony a indeks nośności

„Rozporządzenie Ministra Infrastruktury……
5. Pojazd powinien być wyposażony w ogumienie pneumatyczne, o nośności dostosowanej do nacisku koła, oraz dostosowane do maksymalnej prędkości pojazdu; ciśnienie w ogumieniu powinno być zgodne z zaleceniami wytwórni dla danej opony i obciążenia pojazdu.”

Istnieje prosta zależność dotycząca rozmiaru opony motocyklowej i jej nośności, zazwyczaj im szersza opona tym ma wyższy indeks nośności. Oczywiście zależy to również od typu konstrukcji opony i od tego czy opona jest wzmocniona.

Założenie nieco szerszej opony o wyższym indeksie nośności na pewno nie stanowi problemu. Nieco gorzej wygląda odwrotna sytuacja, zamontowanie w motocyklu węższej opony o niższej nośności zawsze powinno być dobrze przemyślane. Najlepiej trzymać się zaleceń producenta dotyczących indeksu nośności ale w wyjątkowych sytuacjach można założyć nieco węższą oponę.

Ciężko niestety znaleźć punkt wyjścia do obliczeń ponieważ w dowodzie rejestracyjnym znajdziesz jedynie maksymalny nacisk na oś w kN, który tak na prawdę oznacza nacisk na tylną oś (w motocyklu nacisk na przednią oś jest zawsze mniejszy) i często jest zaokrąglony do pełnych jednostek. Ideałem by było znalezienie w danych technicznych maksymalnego nacisku na oś przednią i tylną. Jeśli nie ma takiej możliwości należy podejść do sprawy ze zdrowym rozsądkiem i nie redukować rozmiaru bardziej niż o 1 cm.

3. Szerokość felgi

Duże znaczenie przy doborze węższej lub szerszej opony ma szerokość felgi. Informację na temat szerokości felgi znajdziesz w danych technicznych swojego motocykla lub po prostu możesz odnaleźć jej rozmiar wybity lub odlany bezpośrednio na feldze. Rozmiar ten ma postać np. 3.50-17 co oznacza szerokość 3.5 cala i średnicę 17 cali.

Jeśli decydujesz się na zmianę szerokości opony w stosunku do zalecanej przez producenta powinieneś sprawdzić w danych technicznych producenta opon czy opona o danej szerokości ma homologację na twoją felgę. Zazwyczaj podawany jest standardowy rozmiar felgi oraz zakres rozmiarów na jakie może być dana opona montowana. Na przykład opona w rozmiarze 180/55 ZR 17 standardowo jest montowana na felgę o szerokości 5.5 cala ale dopuszczalny jest montaż na feldze 6 cali. Opona o rozmiarze 120/70 ZR 17 jest standardowo przeznaczona na felgę 3.50 cala ale można ją zakładać na felgi w zakresie szerokości 3.00 do 3.75 cala.

Ponieważ przepisy są dosyć niejednoznaczne zwróciliśmy się do Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju o interpretację. Czekamy na odpowiedź.

Wpływ rozmiaru opony na prowadzenie motocykla

Wysokość opony motocyklowej

Pamiętaj, że w przypadku typowej metrycznej rozmiarówki wysokość opony jest określona jako procent szerokości. Opona 200/55 ZR 17 ma większą wysokość niż 180/55 ZR 17. Pierwsza z nich ma w przybliżeniu wysokość bezwzględną 110 mm, natomiast druga 99 mm, czyli różnica między nimi wynosi około 1 cm. Dokładne wartości dla danego modelu i rozmiaru opony motocyklowej znajdziesz w danych technicznych producenta.

Wpływ na geometrię

Zmiana wysokości opony motocyklowej jest jednym z elementów wpływających na geometrię motocykla a konkretnie na kąt pochylenia główki ramy. Kąt pochylenia główki ramy oznacza kąt między linią poprowadzoną przez główkę ramy a linią poprowadzoną prostopadle do nawierzchni.

W dużym skrócie można powiedzieć że mały kąt pochylenia główki ramy (motocykle sportowe) umożliwia łatwe wprowadzanie motocykla w zakręt nawet przy dużych prędkościach, ale wpływa negatywnie na stabilność. Duży kąt główki ramy (motocykle chopper, cruiser) wpływa pozytywnie na stabilność ale trudniej jest złożyć motocykl w zakręt szczególnie przy dużych prędkościach.

 

Wpływ wysokości opony na kąt główki ramy

	Wyższy profil	Niższy profil
Przednia opona	Mniejszy kąt	Większy kąt
Tylna opona	Większy kąt	Mniejszy kąt

 

Na przykład zastosowanie opony o rozmiarze 200/55 ZR 17 zamiast standardowej 190/50 ZR 17 spowoduje podwyższenie tyłu motocykla mniej więcej o 1,5 cm. Teoretycznie jest to niedużo i w przypadku motocykli o dużym rozstawie osi nie będzie miało większego wpływu na prowadzenie ale w przypadku motocykli sportowych, które mają krótki rozstaw osi może znacznie wpłynąć na geometrię a co za tym idzie również charakterystykę prowadzenia.

Pamiętaj również że w większości motocykli zastosowanie wyższej lub niższej opony można zniwelować lub spotęgować ustawieniem napięcia wstępnego tylnego lub przedniego zawieszenia. Większość motocykli ma możliwość takiej regulacji w tylnim zawieszeniu, niektóre również w przednim. Niestety niektórzy nie mają świadomości lub zapominają że odpowiednim ustawieniem zawieszenia można wpłynąć na prowadzenie motocykla.

Wpływ wysokości na kształt opony motocyklowej

W przypadku opon sportowych i sportowo turystycznych w obrębie jednego modelu i szerokości wyższy profil oznacza zazwyczaj oponę o kształcie bardziej ”trójkątnym”, który zapewnia łatwiejsze składanie się i prowadzenie motocykla w zakręcie. Tego typu opona może być za to mniej stabilna na prostych, dlatego wyższy profil zazwyczaj stosuje się w oponach torowych lub torowych z homologacją na szosę. Na przykład typowa ”cywilna” motocyklowa opona sportowa lub sportowo-turystyczna o szerokości 200 mm ma wysokość 50 %. Opony torowe lub torowe z homologacją o tej samej szerokości mają zazwyczaj wysokość 55 % lub 60 %.

Celowo wspomnieliśmy że taka zależność dotyczy danego modelu i szerokości opony. W przypadku różnych modeli opon o tym samym rozmiarze mogą występować znaczne różnice w ich kształcie. Opona turystyczna o rozmiarze 180/55 ZR 17 będzie miała wyższą ścianę boczną i bardziej regularny półokrągły kształt bieżnika niż opona sportowa o tym samym rozmiarze.

W przypadku opon do motocykli o mniej sportowym charakterze wyższy profil zazwyczaj będzie się wiązał z wyższą ścianą boczną bez wpływu na kształt bieżnika. Wyższa ściana boczna może mieć wpływ na większy komfort prowadzenia motocykla ale przy tym również mniejszą stabilność ze względu na mniejszą sztywność boczną.

Wysokość opony motocyklowej a przyspieszenie i prędkość maksymalna

W przypadku motocykli i skuterów o małej mocy zastosowanie wyższej lub niższej opony napędowej może w wpłynąć na przyspieszenia i osiąganą prędkość.

Opona o niższym profilu wpłynie na lepsze przyspieszenie ale po osiągnięciu maksymalnych obrotów na najwyższym biegu ze względu na mniejszy obwód koła motocykl osiągnie niższą prędkość.

Opona o wyższym profilu wpłynie negatywnie na przyspieszenie i elastyczność na poszczególnych biegach. Prędkość maksymalna również może spaść ponieważ na najwyższym biegu silnik nie będzie mógł osiągnąć maksymalnych obrotów.

Jeśli tylne koło jest napędzane łańcuchem można oczywiście na negatywne skutki zmiany rozmiaru opony wpłynąć zastosowaniem kół zębatych o innym niż dotychczas rozmiarze.

Skrajnym przypadkiem są skutery o pojemności 50 cm3 o bardzo małej mocy. Zmiana wysokości opony w połączeniu z przekładnią bezstopniową może wpływać drastycznie na osiągi.

Szerokość opony a prowadzenie motocykla

Zastosowanie opony nieco szerszej lub węższej ma niewielki wpływ na prowadzenie motocykla pod warunkiem że nowa szerokość jest wciąż odpowiednia do szerokości felgi w Twoim motocyklu. Tak jak już wcześniej wspomnieliśmy szerokość felgi zazwyczaj znajdziesz nabitą lub odlaną na feldze.

Zakres szerokości felg na jakich może jeździć dana opona znajdziesz w danych producenta opony. W razie problemów poproś nas o sprawdzenie.

Na przykład na felgę o szerokości 4.5 cala można założyć oponę 150/70 ZR 17, 160/60 ZR 17 lub 170/60 ZR 17 . Jak widać na tym przykładzie dopuszczalna zmiana rozmiaru to zazwyczaj -+1 cm.

W przypadku tak niewielkich zmian rozmiaru większy wpływ na prowadzenie może mieć charakterystyka danego modelu opony niż sama modyfikacja rozmiaru. Mimo wszystko naszym zdaniem jeśli nie ma powodów aby dokonywać takiej modyfikacji warto trzymać się szerokości opony zalecanych przez producenta motocykla.

Kiedy można się pokusić o zmianę szerokości opony motocyklowej?

Naszym zdaniem jedynie w dwóch przypadkach. Po pierwsze wtedy gdy opona w standardowym rozmiarze jest nieosiągalna lub w innym rozmiarze jest dużo większy wybór modeli. Po drugie w przypadku opon sportowych pozwala bazując na doświadczeniach własnych lub innych wpływać na prowadzenie Twojego motocykla.

Zmiana szerokości opony ze względu na efekt wizualny przy założeniu że stosujemy odpowiednią oponę do szerokości felgi nie ma sensu. Jak wcześniej powiedzieliśmy dopuszczalne modyfikacje rzędu 1 cm nie absolutnie nie wpływają na wygląd motocykla.

W dużym uproszczeniu można powiedzieć że szersza przednia opona spowalnia reakcję na sterowanie oraz zwiększa siłę prostującą motocykla w przypadku dohamowania w zakręcie. Szersza opona z tyłu powoduje mniejszą tendencję motocykla do nadsterowności. Szersze opony mogą powodować również większą wrażliwość motocykla na nierówności na drodze.

Zdecydowanie większy wpływ na prowadzenie motocykla ma opona założona na felgę o szerokości większej lub mniejszej niż dla niej przewidziana.

Opona zamontowana na felgę szerszą niż przewidziana będzie miała zawsze spłaszczony profil. Efektem będzie konieczność przyłożenia większej siły w celu złożenia motocykla w zakręt (szczególnie przy większych prędkościach). Bardzo łatwo będzie również zamknąć taką oponę co oczywiście nie będzie świadczyć o umiejętnościach jeźdźca. Taka opona uniemożliwi wykorzystanie w pełni możliwości motocykla ponieważ mimo że można by bardziej złożyć motocykl w zakręt, opona na to nie pozwoli. Oczywiście dużo zależy od tego jak ostro i szybko pokonujesz zakręty. Jeśli jeździsz spokojnie wykorzystując tylko w niewielkim stopniu możliwości motocykla w zakrętach, węższa opona prawdopodobnie nie będzie Ci przeszkadzała.

Montaż dużo szerszej opony na wąskiej feldze jest dużo bardziej nieprzewidywalny. O tym w jakim stopniu i w jaka część opony ulegnie odkształceniu decyduje typ konstrukcji (radialna, diagonalna) , wysokość ściany bocznej i sztywność konstrukcji. W przypadku opony do motocykla chopper/cruiser, która posiada sztywną konstrukcję czoła opony ze względu na dużą nośność i wysoką ścianę boczną istnieje szansa że całą deformację ze względu na zbyt wąską felgę przyjmie na siebie ściana boczna, natomiast profil opony nie ulegnie odkształceniu nie wpływając na prowadzenie motocykla.

W przypadku opon sportowych i sportowo-turystycznych o niskiej ścianie bocznej i cienkiej, elastycznej strefie czoła montaż na zbyt wąskiej feldze powoduje odkształcenie głównie w strefie czoła opony wpływając w znacznym stopniu na prowadzenie motocykla. Zazwyczaj opona przyjmuje w takim przypadku bardziej stożkowy kształt. Powoduje to gorszą przyczepność podczas jazdy na wprost oraz szybsze nieregularne zużycie opony. Pozytywnym aspektem może być większa łatwość w składaniu motocykla w zakręt, niestety powiązana z gorszą stabilnością.

W przypadku bardziej turystycznych opon czoło bieżnika może zachować właściwy kształt natomiast odkształceniu ulegnie bieżnik w pobliżu barku opony. Wyglądem przypomina to nieco pieczarkę. Może to dosyć przesadzone porównanie ale pozwala zobrazować sobie ten kształt. Wynika to z tego że motocyklowe opony turystyczne projektowane są tak aby osiągały duże przebiegi. Ponieważ w normalnych warunkach drogowych jazda odbywa się głównie na wprost (pomijamy drogi górskie) opona ulega zużyciu głównie w centralnej strefie. Z tego względu ”cywilne” opony motocyklowe w centralnej strefie zazwyczaj posiadają głębszy bieżnik niż w strefie bocznej. Wiąże się to zazwyczaj również z grubością warstwy gumy, która w pobliżu barku opony jest cieńsza niż w strefie czoła. Podobny efekt jest w przypadku opon Metzeler z technologią Interact. Technologia ta polega na zastosowaniu różnych stref sztywności szkieletu opony. W przypadku opon turystycznych i sportowo-turystycznych szkielet ma mniejszą sztywność w strefie bocznej powodując wyżej opisany efekt.

Tego typu deformacja wpływa na prowadzenie motocykla głównie w głębszych złożeniach. Do pewnego momentu motocykl reaguje prawidłowo, po przekroczeniu progu może ”walić się” w zakręt lub nawet tracić przyczepność. Na szczęście szersza opona powoduje że w większości motocykli ten próg jest ciężki do osiągnięcia. Większa szerokość opony w tym przypadku może powodować konieczność użycia większej siły w celu złożenia motocykla w zakręt.

Pomijając nie do końca przewidywalne prowadzenie, założenie zbyt szerokiej opony może powodować zbyt szybkie i nierównomierne zużycie oraz uszkodzenia opony w postaci na przykład pęknięć wynikających z nienaturalnych naprężeń.